ARTIKEL | 3 min.
Nieuwswoestijnen zijn een fenomeen dat vanuit de Verenigde Staten is overgewaaid. Volgens een Amerikaanse studie verdeelt de geleidelijke opkomst ervan de samenleving, en maakt het het leven er duurder door. Als jonge onafhankelijke nieuwsredactie, tijdens de pandemie opgestart, hebben wij lokale ervaringen vergeleken met onze Tsjechische mediapartner.
De definitie van een nieuwswoestijn is een gemeenschap die weinig of geen toegang heeft tot degelijk lokaal en informatief accuraat nieuws, en nieuws dat de democratie ten goede komt en aanmoedigt. Om dat als lokale nieuwsmaker praktisch te maken, voelt het soms als trekken aan een zware kar. Steeds meer mensen hebben genoeg van het actuele nieuws dat zelfs in hoge mate compleet genegeerd wordt. De burger mag dan wel dagelijks via de televisie grote mediaverhalen tot zich nemen – in werkelijkheid reikt de eigen betrokkenheid vaak niet verder dan het eigen huis, tuin en dorps- of stadsproblematiek. Maar burgers moeten zeker niet alle schuld krijgen, want wij, de media, hebben ons publiek lui gemaakt.
Tijdens de Corona-pandemie van de afgelopen twee jaar was meer dan ooit te zien dat een groep strijders het gevecht aanging met al het nepnieuws van de verspreiders van verwarring, die alles willen ondermijnen. Hoewel Misflits zelf niet over de Corona-pandemie heeft bericht, hebben we gemerkt dat mensen soms nieuws niet meer tot zich wilden nemen. Net in die verwarrende periode zijn we dit kanaal begonnen, omdat we het gevoel hadden dat er maatschappelijk zoveel gebeurde buiten de pandemie. Het was een ideale observatieperiode om te zien waar mensen echt voor open stonden in tijden van crisis. We zien nu dat de strijd tussen leugens en de waarheid nog steeds gaande is en we vragen ons soms af wie deze strijd uiteindelijk op grotere schaal zal winnen.
Wij denken dat het erop aankomt dat we, samen met het publiek, ons eigen nieuws in de gaten gaan moeten houden en de waakhond worden van zowel waar als onwaar. Betrokkenheid is belangrijk, net als verder kijken dan onszelf met het oog op duurzaamheid, en om een gezonde denkbodem te leggen voor onze volgende generaties. Zoals op veel plaatsen worden lokaal nieuws en berichtgeving over minder evidente onderwerpen schaars. Geen tijd, geen geld, en nog minder geloofwaardigheid zijn enkele van de belangrijkste redenen. Als online lokaal/regionaal platform worden we hier bijna dagelijks mee geconfronteerd. Langzaam het nieuws opbouwen, en stap voor stap mensen bereiken, en soms veel langzamer dan we zouden willen. En vooral het kunnen blijven maken van artikels, ook als er weinig of geen geld binnenkomt en te weinig tijd als je ervoor kiest om niet op advertenties te vertrouwen. Het feit dat je een tijdje niets kunt maken, kan soms volledig verkeerd worden geïnterpreteerd. Maar de wereld draait natuurlijk wel door aan topsnelheid. De vraag is dan of we dit werkelijk voortdurend moeten achterna hollen.
Maar wat gebeurt er nu in gebieden waar mensen afgezonderd blijven van onafhankelijke media?
‘Meer corruptie, duurdere overheidsopdrachten, een meer gepolariseerde samenleving, en een lagere kiezersopkomst.’ Dit wordt bevestigd door een nieuwe universitaire studie in Amerika, waar het uitsterven van lokale kranten al eerder begon dan in Europa.
Zo’n 2500 lokale kranten in de VS zijn sinds 2005 opgehouden te bestaan, ongeveer een kwart van de oorspronkelijke 10 000. Dat blijkt uit een studie van de school voor journalistiek van de Northwestern University in Illinois, die eind juni werd gepubliceerd. De leider van de studie, Penelope Muse Abernathy, volgt al 18 jaar het uitsterven van lokale media in Amerika en brengt sinds 2016 jaarlijks rapporten uit over de staat van lokale media.
‘Het verlies van lokale journalistiek gaat gepaard met de nefaste verspreiding van verkeerde informatie, politieke polarisatie, minder vertrouwen in de media, en een groeiende digitale en economische kloof tussen burgers. In gemeenschappen zonder een betrouwbare bron van lokaal nieuws daalt de opkomst bij de verkiezingen, groeit de corruptie bij de overheid en in het bedrijfsleven, en betalen de inwoners uiteindelijk meer aan belastingen en aan de kassa’, aldus de auteurs van de studie.
Uit het onderzoek blijkt dat 70 miljoen Amerikanen, een vijfde van de Amerikaanse bevolking, reeds in nieuwswoestijngebieden wonen. Twee derde van de 3143 Amerikaanse graafschappen heeft geen of slechts één dagblad. De studie voorspelt dat de situatie nog zal verslechteren, met meer dan 500 extra kranten die tegen 2025 waarschijnlijk zullen sluiten. De kranten die overleven zullen waarschijnlijk hun personeel moeten inkrimpen, waardoor de kwaliteit van de journalistiek in gevaar komt, zo waarschuwen de auteurs.
De servicegerichtheid van de grote media is zoek, en het lijkt erop dat de schaarse lokale media de enigen zijn die hun geloofwaardigheid nog kunnen redden. Hoewel we zien dat veel nieuwsredacties een onderzoeksafdeling opzetten, is die niet altijd verankerd in het reguliere nieuws. In België zijn er maar een paar uitgevers die zich uitsluitend toeleggen op onafhankelijk onderzoek en dieper graven, en die zijn op één hand te tellen. En als er al jongere redacties zijn, zijn ze nog niet zichtbaar genoeg, of hebben ze meer tijd nodig omdat ze niet genoeg middelen hebben. Dan zijn er nog de uitgevers die zichzelf presenteren als de enige en de beste, wat het nieuwswoestijnklimaat alleen maar vergroot. Niet alle onderwerpen komen aan bod, en dat kan ook niet als er maar een paar mensen in een mediaclub zitten die de lakens uitdelen en beslissen welke onderwerpen aan bod mogen komen en hoe ze moeten worden gepresenteerd.
Wij als kleine onafhankelijke lokale media geloven in de taal van de overvloed die zegt: ‘Er is genoeg werk voor veel meer lokale kranten en platforms, die niet met elkaar hoeven te concurreren’. Denken dat je de enige bent, is allesbehalve democratisch. Democratisch zijn betekent ook ruimte laten voor anderen, en naast elkaar het beste van jezelf geven. Dat doe je niet vanuit de drang om de beste te zijn, maar vanuit de intentie om zoveel mogelijk diversiteit te brengen. Nieuwswoestijnen hebben we in ons medialandschap tot op zekere hoogte zelf gecreëerd. Wanneer de drang naar status, en niet naar servicegerichtheid ervoor zorgt dat je geïsoleerd raakt en als enige aan de top staat – terwijl goed nieuws op veel plaatsen tegelijk gemaakt moet worden om de behoefte van allerlei lezers te bedienen.
Lokaal betekent niet alleen bij ons, lokaal betekent ook dat hetzelfde probleem zich in een ander dorp/stad in een ander deel van de wereld waarschijnlijk ook voordoet. Onze Oost-Europese mediapartner Apel-plzn.cz uit de Tsjechische Republiek, waarmee we vorig jaar een innovatief project zijn gestart, staat voor vergelijkbare uitdagingen. Volgens oudere enquêtes in de Tsjechische Republiek hebben de meeste regio’s het al minstens enkele jaren zonder systematische kritische journalistiek moeten stellen. Ook om die reden is de informatieverstrekking in gemeenschappen vaak verschoven naar de sociale media. Maar dit heeft zijn risico’s en kan de functie van onafhankelijke media zeker niet vervangen, zeggen deskundigen.
‘Mensen wenden zich vaak tot Facebook-groepen, maar daar worden geruchten verspreid‘, wijst Tim Franklin, vice-decaan en directeur van het Medill Local News Initiative, dat nieuwe bedrijfsmodellen wil bevorderen en nieuwsorganisaties, zowel startende als reeds lang bestaande, wil voorzien van de instrumenten die zij in de nieuwe media-omgeving hard nodig hebben, aan in de Washington Post.
Lenka Waschková Císařová van de Faculteit Sociale Studies van de Masaryk Universiteit in Brno, bestudeert regionale media sinds 2009 en heeft hun geleidelijke teloorgang beschreven in verschillende studies en op haar website Lokálník. Volgens haar onderzoek is meer dan de helft van de oorspronkelijke 60 regionale kranten in de afgelopen tien jaar verdwenen. Velen zijn niet opgewassen tegen de overgang naar de online-omgeving, de verschuiving van reclame naar de boekhouding van tech-giganten als Google en Facebook, en concurrentie tussen stadskranten.
‘Wanneer mensen gratis informatie rechtstreeks in hun inbox krijgen, vergeten ze graag dat er een ‘maar’ kan zijn‘. Het is duidelijk dat de berichtgevingen louter politieke reclame van de directie van het stadhuis zijn’, aldus Lenka Waschková Císařová in een interview met de Tsjechische Radio. ‘Bovendien zijn nieuwsberichten gewoon reclameboodschappen, dus ze bederven de markt voor andere lokale media die alleen daarvan leven.’ Op welk ander gebied de stad nog concurreert met particuliere bedrijven om op deze manier hun geld uit reclame te halen stelt ze in vraag.
Nieuwsberichten van de stad zijn in de jaren negentig ontstaan als gevolg van de Gemeentewet, die gemeentehuizen verplicht burgers op de hoogte te houden. ‘Het is prima dat iemand het naast het officiële bestuur ook in de brievenbussen van oma’s is gaan stoppen. Maar laat het een ambtelijk bestuur blijven, en een overzicht van besluiten. Laat het geen journalistiek spelen, wat het niet is, en laat het geen reclame werven. Het is geen krant, het is een PR-instrument, zoals wanneer je een flyer krijgt voor kortingen in de winkel’, aldus Waschkova.
Vrije media zo goed als onbestaand in bepaalde regio’s, vinden internationale deskundigen
De neergang van de lokale media in Tsjechië is ook belicht in een rapport van de Internationale Federatie van Journalisten (EFJ), dat gebaseerd was op een waarnemingsmissie in 2019. ‘Lokale media bevinden zich in een zeer moeilijke positie waardoor een groot deel van de burgers het moet stellen zonder echte onafhankelijke onpartijdige informatie over lokale belangen, wat een negatief effect heeft op deelname aan lokale debatten en democratie‘, schrijven de auteurs van het rapport.’Vrije onafhankelijke en onpartijdige particuliere media bestaan nauwelijks, omdat ze instrumenten zijn voor ofwel zakenlieden en oligarchen voor marketing of voor politici die hun campagnes voeren. Journalisten en redacteuren zijn beperkt in de onderwerpen waarover zij kunnen schrijven en vertellen, wat vooral wordt veroorzaakt door de toenemende afhankelijkheid van de media van het geld van adverteerders. Sommige lokale websites worden eenvoudigweg gereduceerd tot media met een persbericht‘, vervolgt het rapport.
Tomáš Trumpeš, medeoprichter en hoofdredacteur van de onafhankelijke website Boskovice Echoes, beschreef in zijn commentaar voor Hlídací Psa de erbarmelijke toestand van de lokale media: ‘De huidige situatie in de Tsjechische Republiek is rampzalig. De overgrote meerderheid van de bevolking beschikt niet over goede, eerlijke, regelmatige en professioneel voorbereide informatie over wat er in hun stadhuis gebeurt. Zelfs als we ons richten op steden met ongeveer tienduizend inwoners en meer, zien we dat bijna nergens soortgelijke kranten werken‘, schrijft de journalist, wiens project in de Zuid-Moravische stad Boskovice letterlijk baanbrekend is.
Een heropleving van de lokale journalistiek aan de horizon?
De Amerikaanse academica Penny Abernathy, die ook voormalig directeur is van The New York Times en de Wall Street Journal, heeft in haar onderzoek van dit jaar een nieuwe tendens opgemerkt: In de afgelopen twee jaar is het aantal nieuwe online nieuwssites iets groter geworden dan het aantal sites dat verdween. In 2022 zullen er in de VS 545 lokale online mediakanalen zijn, waarvan de meeste zes of minder verslaggevers in dienst hebben en gemiddeld vier op de tien non-profitprojecten zijn die worden gesteund door een combinatie van subsidies, sponsoring en donaties van lezers.
Het lijkt er dus op dat de traditionele kranten vervangen beginnen te worden door kleine online projecten die werken volgens een non-profit model. Degenen die terugkeren naar hun wortels en de oorspronkelijke betekenis van journalistiek, beoefenen journalistiek in het algemeen belang, en worden als zodanig ook gesteund door subsidies en de lokale gemeenschap.
Wil een dergelijke herstart van de lokale journalistiek in de Tsjechische omgeving realistisch zijn, dan zullen subsidies waarschijnlijk een noodzaak zijn, althans toch in de komende jaren. De bereidheid van burgers om te betalen voor kwalitatief hoogstaande inhoud is zeer gering. Dat blijkt uit een enquête die de Vereniging van online uitgevers dit jaar heeft gehouden. Daaruit bleek dat hoewel 91% van de burgers onafhankelijk lokaal nieuws belangrijk vindt, bijna 65% niet bereid is daarvoor te betalen.
De mensen zijn er te veel aan gewend geraakt dat informatie op het internet gratis is. Maar het is de hoogste tijd om ons af te vragen om wat voor soort informatie het gaat. Geen enkele inhoud wordt gratis gemaakt, en als de burgers er niet voor betalen, doet iemand anders het wel. Maar dan bepaalt die persoon vaak ook welke informatie de mensen bereikt.
De uitdagingen waar we als klein onafhankelijk lokaal platform voor staan, moeten kansen bieden. Ria Goris, onderzoeker Journalistiek aan de Erasmushogeschool Brussel, schetst in het Media onderzoeksrapport van mei 2021 positieve toekomstscenario’s. Hoewel betrouwbaarheid en kwaliteit voorop zullen staan, zal dit hand in hand moeten gaan met meer interactie met het publiek. Volgens haar onderzoek met geïnterviewden ligt een hybride vorm van journalistiek in het verschiet, en in het meest positieve scenario zullen mensen blijven betalen, als de grootste vertrouwensbreuk voorbij is en zich herstelt. Het negatieve scenario zal de schaduwzijde van dit verhaal weerspiegelen.
Aangezien wij ons in deze spannende tijd in een overgangsperiode bevinden, is het belangrijk te blijven kijken en vergelijken, niet alleen op basis van onafhankelijk onderzoek op grotere schaal, maar ook op basis van lokale bevindingen en het observeren en bevragen van onze lezers.
De paradigmaverschuiving zou eigenlijk heel eenvoudig kunnen zijn: als wij naar een goede kapper gaan, verwachten wij ook niet dat hij ons gratis een mooi kapsel geeft. Dus wanneer zullen we beseffen dat we niet alleen gratis kwaliteit op ons hoofd kunnen hebben, maar ook in ons hoofd?
Auteurs: Lucie Sýkorová & Sofia Van Nuffel
You can read this article in English by clicking here.
Vond je het interessant? Dan kan je dit artikel waarderen met een vrije donatie.
Misflits.be biedt toegang aan iedereen met een oplettend oog en waardering voor buitengewone berichtgeving. We waken er over dat dit ten allen tijde gebeurt op een respectvolle en constructieve manier. We geven geen gevolg aan vragen, berichten en opmerkingen die de waardigheid en het privéleven van mensen kunnen aantasten.
Doe mee aan ons tweedelig lezersonderzoek! (neemt slechts 5 minuten van je tijd, voor Misflits van onschatbare waarde) 1) Wie ben je en wat verwacht je van onafhankelijke media? & 2)Waar wil jij samen met Misflits aan werken?
Op de hoogte blijven via de nieuwsbrief? Schrijf je hier in.