INTERVIEW | 3 min.
Het interview vertrekt van een quote van Simone de Beauvoir, een Franse filosoof en feminist: ‘De grootste plaag van de mensheid is niet onwetendheid, maar de weigering om te weten.’(Origineel – Le principal fléau de l’humanité n’est pas l’ignorance, mais le refus de savoir ) en plaatsen we binnen de huidige tijdsgeest.
Waarom zijn we als mens zo hardleers en moet er eerst een bom ontploffen voor we enige voet uit onze comfortzone zetten om actie te ondernemen en empathie te kunnen voelen voor onze medemens? Waarom kiezen mensen ervoor om zich af te sluiten voor wat er zich voor hen afspeelt, terwijl er binnen de samenleving ook een grote dorst is naar waarheid en solidariteit. Is het vanuit een gebrek aan empathie, laksheid of een gevoel van onvermogen? Is er een logische verklaring voor liever niet te willen weten?
We vroegen het aan Larissa Steenhaut, master in de klinische psychologie en psychotherapeute met praktijkervaring in menselijk gedrag en trauma.
Je bent klinisch psycholoog, maar ook traumatherapeute. Kan je dat even kaderen?
“Momenteel werk ik in een instelling waar ik jongeren met gedrags –en emotionele moeilijkheden ondersteun. Daar ben ik gekoppeld aan twee leefgroepen van meisjes tussen 12 en 18 jaar. Een groot deel van hen werd in deze instelling geplaatst door de jeugdrechter omwille van een verontrustende thuissituatie. Daarnaast werk ik als psychotherapeute en EMDR-therapeute in een privépraktijk voor zowel jongeren als volwassenen. In beide settings werk ik vooral rond trauma. Specifiek aan traumatherapie is dat dit uit drie fasen bestaat; de stabilisatiefase – brengt focus op het hier en nu, het versterken van de resources en het veiligheidsgevoel, de verwerkingsfase – confrontatie met het trauma, en de integratiefase – traumatische ervaringen een plaats geven binnen het dagelijkse leven.”
Komen er in deze tijd meer trauma’s bij?
“In de praktijk krijgen we in elk geval wel meer aanmeldingen. Mensen die een trauma hebben opgelopen, leven meestal voor een groot stuk in het verleden. Dit komt onder andere door flashbacks, nachtmerries en herbelevingen die zich blijven opdringen. Mensen die iets ergs hebben meegemaakt, gaan dit in eerste instantie zelf trachten een plaats te geven door zich te focussen op dingen die buiten henzelf liggen. Door de Corona crisis is er veel afleiding weggevallen, waardoor er heel wat problemen naar boven kunnen komen. Op het moment dat men het gevoel heeft dat men het niet meer alleen aankan, gaat men dus makkelijker een afspraak maken. Wat ik vooral in mijn praktijk ervaar, is intra-familiaal geweld; dat is geweld tussen volwassenen waarbij het kind of de jongere dan ook getuige of slachtoffer is. Childfocus heeft 125% meer dossiers opgestart, waarbij de seksuele integriteit van jonge kinderen aangetast werd. Ook dat is een probleem dat meer en meer voorkomt. ”
Komen problemen meer aan het licht doordat mensen gedwongen worden door de lockdown meer ‘naar binnen’ te gaan?
“Mensen worden prikkelbaarder en door de maatregelen wordt hen de controle afgenomen, hetgeen zorgt voor een groter gevoel van machteloosheid. Dat kan ook een voedingsbodem voor depressie zijn. We halen onze energie wel vaak uit sociale contacten en onze interesses of hobby’s. Veel mensen blijven ook gewoon goed verder doen, maar Corona heeft het iedereen zoveel moeilijker gemaakt. Toch merkte ik op dat er ook heel wat mensen met trauma zijn die eigenlijk wel tot rust kwamen toen alles stil viel. Dit heeft te maken met de sociale druk die wegviel om steeds te moeten meedoen. Hierdoor moesten ze naar de buitenwereld geen masker meer opzetten. Dit gegeven is vaak eerder een geruststelling, omdat ze dan minder geconfronteerd werden met de belemmerende effecten van het trauma. Terwijl er anders meer een gevoel van eenzaamheid en onbegrip leefde, valt dit sommigen minder zwaar, omdat iedereen het nu op zijn manier moeilijk heeft.”
De quote van Simone de Beauvoir is tijdloos. Mensen willen soms bepaalde dingen liever niet weten. Hoe zou dat komen volgens jou?
“Vaak willen mensen de waarheid niet onder ogen zien, omdat het te moeilijk of te zwaar is, of dat het teveel van hen vraagt. Er is angst dat deze waarheid hen zou kunnen schaden. Sommige mensen blokken het af, omdat ze bang zijn om in te storten. Het bewust dragen van oogkleppen laat negativiteit niet toe, op deze manier beschermen ze zichzelf. Als we als mens bang zijn dat er iets ergs zou kunnen gebeuren, gaan we situaties liever vermijden. Uit de praktijk zien we nochtans wel dat meer te weten komen over die angst eigenlijk net de spanningen kan doen zakken. Wanneer je dan de dingen zelf gaat invullen, wordt het op termijn vaak destructiever.”
“Als psychotherapeut en psycholoog werken we heel vaak rond angsten en trachten we cliënten zich zo veilig mogelijk te laten voelen. Ik merk in de praktijk wel dat wanneer je in de buurt komt van een moeilijkheid of trauma mensen zich makkelijk gaan afsluiten. Je ziet hen dan dissociëren (zichzelf psychisch gedeeltelijk afscheiden van wat er met hen of om hen heen gebeurt). Dat is iets wat ze tijdens het trauma of moeilijke situatie hebben moeten doen om te kunnen blijven functioneren. We pakken dit proces steeds heel geleidelijk en respectvol aan. Het geven van psycho-educatie over trauma, het opbouwen van een vertrouwensrelatie en het installeren van veiligheid spelen hierbij een essentiële rol. Ik merk dat als mensen zich bewust worden dat hun reacties juist normale reacties zijn op abnormale gebeurtenissen, dit toch vaak rust kan brengen.”
Als je rondkijkt zie je meer en meer psychische problemen, welke leeftijdsgroep treft dit het meest?
“Ik merk dat er zich veel jongeren en tieners aanmelden die worstelen met depressiviteit, slecht slapen en zelfmoordgedachten. Het is ook normaal dat het vooral die leeftijdsgroep treft, omdat zij volop in ontwikkeling zijn en door de vele maatregelen worden belemmerd. Zonder connectie met bijvoorbeeld leeftijdsgenoten ervaren ze een leegte en het voortdurend veranderen van wat mag en niet mag heeft daar ook een belangrijke invloed op. Je merkt ook vaak chaos in hun hoofd. Hoewel de pandemie voor niemand een fijne ervaring is, zijn het vooral de jongere mensen die nog niet de manieren hebben gevonden om er mee om te gaan, volwassenen slagen hier meestal wat beter in. Jongeren zouden nu het meeste moeten kunnen terugvallen op hun gezin, maar waar de thuissituatie niet goed loopt door bijvoorbeeld agressie of misbruik, kan dit wel problematische gevolgen hebben. Die beschermende factor is hier heel belangrijk.”
Hoe komt het dat mensen zich toch liever isoleren en terugtrekken in de comfortzone dan zich solidair op te stellen om zelf een bijdrage te leveren. Is het gebrek aan empathie, laksheid of een gevoel van onvermogen?
“Het is moeilijker om na te denken over anderen, wanneer je je zelf niet goed in je vel voelt. Als je zelf het gevoel hebt dat je een slachtoffer bent, is het moeilijk om empathie te tonen voor anderen en iets te ondernemen. De media speelt daar een hele grote rol in. De angst die via dat kanaal verspreid wordt, werkt vaak verlammend. Het feit dat je geen controle hebt over heel de situatie, geeft het gevoel dat je niets kan doen en gewoon alles moet ondergaan. De media betrekt mensen vooral bij wat er niet wordt gedaan, maar de nadruk zou, volgens mij, meer moeten liggen op de goede zaken die kunnen voortkomen uit solidariteit. Maatregelen die steeds verstrengd worden, werken heel demotiverend en het wordt heel lastig als je voelt dat je meer geeft dan krijgt; mensen gaan zich er bijgevolg ook naar gedragen. Het samenwerken en iets bijdragen moet meer beloond worden en positief in de verf gezet worden. We mogen ook niet onderschatten wat angst doet met mensen. Het is bewezen dat angst de intellectuele capaciteit minimaliseert. Angst sluit hogere breinregio’s af (zoals plannen, creativiteit, het inschatten van lange termijn gevolgen), waardoor mensen ook niet meer kunnen redeneren op hun maximale capaciteit. Dus het feit dat mensen vooral binnen eigen huis, tuin en keuken gaan kijken, heeft hiermee te maken. Op deze manier kan men ook niet kijken naar wat goed is voor iedereen en gaat men zich minder solidair opstellen.”
‘We hebben nood aan een empathie-pandemie’
“Empathie is iets dat aan de basis ligt voor alles wat goed is in de maatschappij en deze laat functioneren; vertrouwen, altruïsme, liefde, goede doelen, hebben allemaal te maken met empathie. Het feit dat mensen minder empathisch worden ligt aan de basis van veel problemen; zoals sociale problemen, misdaad, racisme, kindermisbruik. Het is heel belangrijk om bij stil te staan en je ook eens te verplaatsen in de situatie van iemand anders. Niet makkelijk, want wat goed is voor de groep is niet altijd goed voor het individu. We moeten veel opofferen voor een ander, maar als mensen dan zien dat anderen zich daar niet aan houden, krijg je natuurlijk veel weerstand. Als we samenwerken komen we verder, momenteel is het jammer genoeg nog meer ieder voor zich. Empathie is nochtans noodzakelijk om te kunnen groeien als samenleving.”
Praktische tips van Larissa om makkelijker door deze periode heen te geraken:
1. Het is essentieel om een gevoel van controle te hebben over de kleine dingen en de focus te verleggen naar wat je wél kan doen en waar je wél controle over hebt, hoe klein die dingen ook zijn. Het gaat je helaas niet gelukkig maken als je enkel kijkt naar wat je wordt afgenomen, dat gaat het machteloze gevoel alleen maar vergroten.
2. Je kan overwegen om eens iets anders te gaan doen dan wat je gewend bent en zo je sleur doorbreken. Ook buiten komen is belangrijk en je niet opsluiten is essentieel. Buitenlucht en in de natuur gaan in tijden van lockdown kan wonderen doen.
3. Het DELEN van smart. In contact blijven met elkaar, maar dan niet op een oppervlakkige manier. Eens meer vragen ‘ hoe gaat het nu écht met jou?’ Mensen trekken zo snel conclusies over anderen zonder te kijken wat erachter zit. Dus regelmatig de ‘happy face’ eens afzetten en dit ook delen met mensen die je vertrouwt. Het kan weer een nieuwe connectie brengen wanneer je ook eens met elkaar deelt wat minder goed gaat. Het kan een opluchting zijn als je beseft dat ook anderen zich niet altijd goed voelen. Je veroordeelt jezelf daardoor dan minder streng en dan denk je minder dat er iets mis is met jou.
4. Een boekje aanleggen waarin je dagelijks 3 dingen opschrijft die goed zijn. Het vraagt een actie van de mens om zich te verzetten tegen negatief denken. Voor het slapen over die positieve dingen nadenken, kan de oogkleppen afdoen en een frisse blik geven.
5. BOEKTIP voor inspiratie: ‘Born for love’ van Bruce Perry en Maia Szalavits is een eye opener en aanrader voor deze tijdsgeest. Het verklaart veel over het gedrag van mensen en helpt om situaties op een andere manier te bekijken.
Vond je het interessant? Dan kan je dit artikel waarderen met een vrije donatie.
Misflits.be biedt toegang aan iedereen met een oplettend oog en waardering voor buitengewone berichtgeving. We waken er over dat dit ten allen tijde gebeurt op een respectvolle en constructieve manier. We geven geen gevolg aan vragen, berichten en opmerkingen die de waardigheid en het privéleven van mensen kunnen aantasten.
Doe mee aan ons tweedelig lezersonderzoek! (neemt slechts 5 minuten van je tijd, voor Misflits van onschatbare waarde) 1) Wie ben je en wat verwacht je van onafhankelijke media? & 2)Waar wil jij samen met Misflits aan werken?
Op de hoogte blijven via de nieuwsbrief? Schrijf je hier in.